الگوی پیش بینی شکست تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی، براساس عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی

شکست تحصیلی دانش آموزان نه تنها خسارت های مادی قابل توجهی را متوجه خانواده ها و کشور می کند، بلکه مهم تر از آن مشکلات و آسیب های غیرقابل جبرانی را برای زندگی حال و آینده کودکان و نوجوانان به همراه دارد. عملکرد تحصیلی پایین، تکرارپایه، و ترک تحصیل هر یک نشانگری از شکست تحصیلی دانش آموز در مدرسه به شمار می روند. هدف این پژوهش، شناسایی میزان اثر عامل های فردی (جنسیت، درگیری مدرسه ای و عزت نفس)، عامل های خانوادگی (تحصیلات والدین، تسهیلات در خانواده، فشارهای روانی در خانواده و مشارکت و درگیری تحصیلی والدین) و عامل اجتماعی (روابط با همسالان) بر عملکردتحصیلی، تکرار پایه و گرایش به ترک تحصیل در دانش آموزان براساس یک مدل پیشنهادی بوده است. 721 نفر دانش آموز دختر و پسر سال سوم راهنمایی به عنوان گروه نمونه اول و 285 نفر دانش آموز دارای عملکردتحصیلی پایین به عنوان گروه نمونه دوم، با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای مرحله ای انتخاب شدند. داده ها با استفاده از ابزارهای؛ پرسشنامه درگیری مدرسه ای مرکز ملی درگیری مدرسه ای ایالات متحده(2006)، مقیاس عزت نفس کوپر اسمیت(1967) و پرسشنامه های محقق ساخته؛ ادراک دانش آموزان از مشارکت و درگیری تحصیلی والدین، گرایش به ترک تحصیل، مشکل های رفتاری در مدرسه، تسهیلات زندگی براساس پرسشنامه مطالعه بین المللی تیمز2003، چگونگی و میزان روابط با همسالان جمع آوری شد . همچنین میانگین نمره های درس های ریاضی و علوم دانش آموزان در نیمسال اول سال تحصیلی 87- 1386، به عنوان عملکردتحصیلی دانش آموزان در نظر گرفته شد. اعتبار و روایی پرسشنامه ها با استفاده از ملاک های روان سنجی احراز شد از روش آماری تحلیل مسیر نیز به منظور بررسی روابط علّی، اثرات مستقیم و غیرمستقیم بین متغیرها استفاده شده است. آزمون مدل پیشنهادی در کل دانش آموزان و در دانش آموزان با عملکردتحصیلی پایین برازندگی مطلوبی را ارایه داد، اما تفاوت هایی در اثر گذاری متغیرها در این دو نمونه مشاهده شد. یافته ها نشان داد، متغیرهای؛ جنسیت، تحصیلات والدین، تسهیلات زندگی و عزت نفس بیشترین اثرات مستقیم و غیرمستقیم را بر عملکردتحصیلی دانش آموزان داشته اند، در حالی که در تکرارپایه، بیشترین اثرات مستقیم و غیرمستقیم مربوط به متغیرهای؛ جنسیت، عملکردتحصیلی و فشارهای روانی در خانواده بوده است. همچنین متغیرهای درگیری مدرسه ای، جنسیت، مشارکت و درگیری تحصیلی والدین، عملکردتحصیلی، تکرار پایه و فشارهای روانی در خانواده بیشترین اثرات را در گرایش به ترک تحصیل دانش آموزان داشته اند. همچنین نتایج آشکار کرد، عملکردتحصیلی می تواند اثرات غیرمستقیم عامل های خانوادگی، اجتماعی و فردی را بر تکرار پایه و گرایش به ترک تحصیل در دانش آموزان میانجی گری کند. علاوه بر آن درگیری مدرسه ای اثر مستقیم قابل توجهی بر گرایش دانش آموزان به ترک تحصیل داشته است. به طور کلی، بررسی پیش بینی کننده های شکست تحصیلی نشان داد، شکست تحصیلی در دانش آموزان حاصل تعامل متغیرهای بافتی و فردی است، و تجربه های مدرسه ای از قبیل؛ درگیری مدرسه ای، عملکردتحصیلی و تکرارپایه با احتمال بیشتری گرایش به ترک تحصیل را در دانش آموزان پیش بینی می کنند.